In het gratis e-boek ‘Post viraal naar een nieuw normaal’ laten 61 VUB-wetenschappers hun licht schijnen op het leven na corona. Daarbij is heel wat aandacht voor data en digitale technologie: in zeven bijdragen gaan negen wetenschappers verbonden aan de onderzoeksgroep imec-SMIT-VUB dieper in op onder meer digitale inclusie, media, privacy en ‘surveillance’
‘Post Viraal naar een Nieuw Normaal’ is een initiatief van de interdisciplinaire VUB-groep POINcaré. Het boek bevat niet alleen een terugblik op het voorbije half jaar, maar kijkt ook vooruit. Zo worden maatschappelijke uitdagingen aangekaart, zoals het economisch herstel of een mogelijke herfederalisering van onze gezondheidszorg. Ook de impact op onder meer mobiliteit, migratie, onderwijs en (geestelijke) gezondheid komen uitgebreid aan bod.
DATA EN TECHNOLOGIE
De discussies over contact-tracing en de corona-app maakten meer dan ooit duidelijk dat data en digitale technologie alleen nog maar aan belang winnen. De media werden geconfronteerd met een ongeziene uitdaging om zekerheid te creëren in een periode vol onzekerheid. De academische wereld en experten schakelden sneller ooit dan tevoren en kregen een enorme beleidsverantwoordelijkheid. Op deze en andere onderwerpen gaan de bijdragen van imec-SMIT-VUB onderzoekers dieper in. Oprichter en voormalig SMIT-directeur Jean-Claude Burgelman voert dit rijtje aan met reflecties over wetenschap en leven na corona. Hieronder vindt u een kort overzicht van alle bijdragen van wetenschappers van imec-SMIT-VUB.
Digitale inclusie
In volle covid-19-crisis waren we meer dan ooit op het internet aangewezen om te kunnen leren, werken en communiceren. Maar de covid-19-crisis heeft ook duidelijk gemaakt dat niet iedereen mee is. Ineens werd duidelijk dat niet alle gezinnen toegang hebben tot het internet, niet iedereen met digitale technologie overweg kan en niet iedereen een beroep kan doen op anderen als er iets fout loopt. De covid-19-crisis dwingt ons opnieuw na te denken over digitale inclusie en concrete acties te nemen.
Een digitale versnelling hoger schakelen? Ja, maar niet iedereen kan mee. Leo Van Audenhove, Ilse Mariën, Brent Philipsen en Axelle Asmar
Media
Bij een globale pandemie blijken mensen voor de berichtgeving te vertrouwen op traditionele media, weg van de online desinformatie op sociale media. Tegelijk zorgen die sociale media er wel voor dat lokale handelaars in contact blijven met hun klanten en makkelijk alternatieve diensten kunnen aanbieden. En wat is de rol van de openbare omroep in dit verhaal? Ook de mediasector wordt dus wakker in een nieuwe realiteit met een aantal belangrijke uitdagingen voor de boeg.
Media in tijden van een pandemie: Vriend en vijand in een complexe spreidstand. Ike Picone, Wendy Van den Broeck, Karen Donders en Tim Raats
Open Science
Sinds de coronacrisis lijkt het erop dat de manier waarop we wetenschap beoefenen en de richting waar het met de universiteiten moet uitgaan, definitief de weg van open science is ingeslagen. We maken drie vaststellingen en leiden daar drie gevolgen uit af.
De post-coronatuin van Akademos zal digitaal en open zijn: Hoe de coronapandemie wetenschap en universiteiten voorgoed verandert. Jean-Claude Burgelman
Privacy
Hoe kunnen met het oog op een volgende crisis nu al afspraken maken die de menselijke autonomie respecteren? Om de bevolking mee te krijgen bij de introductie van contact-tracing-apps, is vertrouwen nodig van de bevolking, en dat vertrouwen moet verdiend worden. Om dat te bereiken, moet het gebruik van persoonsgegevens duidelijk afgebakend zijn: waarvoor, door wie, hoe, hoe lang worden de gegevens gebruikt? Wat gebeurt precies met alle informatie? Een hogere digitale geletterdheid daarbij is niet alleen aanbevelenswaardig voor de bevolking in het algemeen, maar in het bijzonder beleidsmakers hebben er baat bij om neigingen tot technological solutionism tegen te gaan.
Digitaal tracen, technologie en privacy. Jo Pierson, Ine Van Zeeland, Rob Heyman en Pieter Ballon
Serendipiteit
De coronacrisis deed ons met een ongeziene snelheid overschakelen op digitaal en we ondervonden massaal welke efficiëntievoordelen dit met zich meebrengt. De roep om blijvend intensief gebruik te maken van deze technologie is dan ook groot, maar zijn we ons voldoende bewust van de keerzijde van deze efficiëntie? Annelien Smets en Pieter Ballon argumenteren waarom onze digitale communicatie nood heeft aan serendipiteit en hoe we onze technologie hiervoor kunnen ontwerpen.
Efficiënt maar suboptimaal: Onze digitale communicatie heeft nood aan serendipiteit. Annelien Smets en Pieter Ballon
Surveillance
Alsmaar meer worden surveillancetechnologieën gezien als dé oplossing om het coronavirus in te dijken. Onze rechten en vrijheden zijn niet bedreigd, zolang er wordt gewerkt met geaggregeerde geanonimiseerde gegevens. Dit hoofdstuk argumenteert dat ook technologie die geen persoonlijke data verwerkt, maatschappelijke gevolgen heeft: er dreigt een normalisatie van nieuwe machtsrelaties en een surveillancemaatschappij.
Anoniem maar toch gevaarlijk, hang naar surveillance roept vragen over privacy op. Rosamunde van Brakel en Paul De Hert (LSTS)
Systeemeffecten
Het is redelijk ‘bon ton’ om te beweren dat ons leven na corona anders zal zijn dan ervoor. Wellicht is het ook redelijk correct om daarvan uit te gaan, alleen is de vraag: hoe anders? Of nog: zal onze toekomst na corona toch niet in grote mate een voortzetting zijn van wat er vroeger al was?
Leven na corona: Terug naar hoe het was of toch niet? Zeven pistes tot blijvende verandering. Jean-Claude Burgelman en Luk Van Langenhove (IES)